Badania na choroby weneryczne – kiedy i jakie testy warto wykonać?

Z artykułu dowiesz się:

• Dlaczego warto wykonywać badania na choroby przenoszone drogą płciową?
• Jakie są rodzaje testów na choroby weneryczne?
• Kiedy należy zgłosić się do lekarza i zrobić badania na choroby weneryczne?
• Gdzie zrobić darmowe badania na choroby przenoszone drogą płciową?

Czytaj też: Kiła i rzeżączka – popularne choroby weneryczne

Badania na choroby weneryczne: dlaczego profilaktyka jest ważna?

HPV, HIV, rzeżączka, kiła, chlamydioza, wirusowe zapalenie wątroby B i C, opryszczka i grzybica genitalna oraz rzęsistkowica to znane choroby przenoszone drogą płciową (STD – ang. Sexually Transmitted Diseases). Ich przyczyną mogą być wirusy, bakterie, grzyby, a nawet pasożyty czy pierwotniaki. W medycynie wyróżnia się aż 40 takich drobnoustrojów¹, które – w zależności od rodzaju – rozwijają się w układzie moczowo-płciowym, a także – jak w przypadku choćby WZW czy HIV – poza nim.

Tego typu patogeny mogą powodować problemy z płodnością, zakażenia w obrębie miednicy mniejszej, a nawet nowotwory. Choroby przenoszone drogą płciową należą też do najczęstszych chorób zakaźnych. Według danych każdego dnia na świecie dochodzi do ponad 1 mln transmisji².

Najbardziej narażeni na zakażenia są ci, którzy nie używają podczas stosunku prezerwatyw, często zmieniają swoich partnerów, a dodatkowo mają większą swobodę i lubią eksperymentować z różnymi technikami seksualnymi. Bardzo ważny jest fakt, że wiele chorób wenerycznych przebiega bezobjawowo, dlatego można nieświadomie transmitować je na innych.

Z całą pewnością wykonywanie profilaktycznych badań w kierunku nosicielstwa chorób wenerycznych pozwala na ich szybkie diagnozowanie i daje pacjentom szansę na zmniejszenie pojawiających się powikłań, które nieleczone mogą zagrażać zdrowiu, a w ekstremalnych przypadkach nawet życiu.

Sprawdź również: Cytologia – co to za badanie, jak wygląda i kiedy ją zrobić?

Jakie badania na choroby weneryczne pomogą wykryć zagrożenie?

Diagnostyka chorób przenoszonych drogą płciową jest wielokierunkowa i może polegać na pobraniu próbki moczu lub wymazu z okolicy, w której stwierdza się objawy choroby (np. wymazu z kanału szyjki macicy, pochwy, ujścia cewki moczowej, wymazu z owrzodzeń, pęcherzy lub innych zmian skórnych) oraz wykonaniu badania na obecność DNA patogenów wywołujących choroby weneryczne.

Takie badania często dostępne są w pakietach, w których można zidentyfikować kilka patogenów jednocześnie: chlamydię, wirus opryszczki, HPV, ureaplasma, mycoplasma, rzęsistkowicę czy rzeżączkę. Do tego konieczne jest wykonanie badań serologicznych, które pozwalają na wykluczenie zakażenia kiłą, wirusem HIV, HCV, HBV. Dzięki nim w laboratorium wykrywa się ewentualne przeciwciała, jakie organizm wytwarza, aby zwalczyć dany rodzaj bakterii czy wirusa.

W aptekach są także dostępne testy na choroby weneryczne bez recepty, które można samodzielnie zrobić w domu. Należy jednak zaznaczyć, że wynik dodatni zawsze trzeba skonsultować z lekarzem, który prawdopodobnie zleci wykonanie któregoś z powyższych testów laboratoryjnych w celu potwierdzenia diagnozy.

Przeczytaj także: Kolposkopia – co to za badanie?

Kiedy zrobić badania na choroby weneryczne?

Według wytycznych CDC (Centers for Disease Control and Prevention) z 2021 roku należy badać raz w roku kobiety aktywne seksualnie poniżej 25 roku życia oraz starsze w przypadku stwierdzenia czynników ryzyka (mnogość partnerów seksualnych, ryzykowne zachowania seksualne, partner z aktywną chorobą weneryczną). Badania są też zalecane kobietom, które planują zostać mamami lub już zaszły w ciążę, a także parom mającym problemy z płodnością. Wykonanie niektórych testów (np. na chlamydiozę, HIV itp.) jest obowiązkowe przed przystąpieniem do procedur wspomaganego rozrodu.

O badania warto pomyśleć również wtedy, gdy doszło do bliskiego kontaktu analnego bądź oralnego z osobą już zarażoną bądź z przygodnym partnerem. Najlepiej przebadać się od razu po, ale i kilka tygodni po stosunku, który odbył się bez prezerwatywy. W przypadku badań z krwi ważny jest moment wykonania takiego testu. Gdy zrobi się go zbyt wcześnie, wynik może być zafałszowany. Przy podejrzeniu zachorowania na kiłę test wykonuje się co najmniej 4 tygodnie od momentu potencjalnego zakażenia (przeciwciała IgM mogą być jednak podwyższone nawet po 2 tygodniach), w przypadku chalmydiozy należy odczekać 6 tygodni, a jeśli zaistnieje ryzyko zarażenia się wirusem HIV, przeciwciała pojawiają się co najmniej 12 tygodni od całego zdarzenia. Pamiętaj jednak, że testy IV generacji pozwalają na wykrycie HIV już po 2 tygodniach od zakażenia.

Trzeba pamiętać, że wiele chorób wenerycznych na samym początku nie wywołuje żadnych niepokojących objawów, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Oprócz tego należy sprawdzić stan swojego zdrowia, jeżeli zaobserwujesz świąd czy kłykciny kończyste w okolicy narządów płciowych, pogorszenie samopoczucia i osłabienie. Znakiem ostrzegawczym dla Ciebie mogą też być bóle podczas oddawania moczu czy w trakcie stosunku, obecność nieprawidłowej wydzieliny ze sfer intymnych, odbytu i gardła, gorączka, a nawet wysypka lub pojawienie się żółtaczki⁴. Niepokojącym objawem są też powracające infekcje intymne. W tego typu sytuacjach lepiej nie zwlekać z umówieniem wizyty u specjalisty.

Badania na choroby weneryczne za darmo? Poproś o skierowanie na testy!

Jeśli zaobserwujesz u siebie pierwsze objawy zakażenia, masz kilka opcji. Możesz zgłosić się do lekarza rodzinnego i poprosić o skierowanie na badania potwierdzające obecność patogenu w organizmie. W przypadku płacenia składek zdrowotnych badania w kierunku chorób wenerycznych (np. kiły i HIV) będą wykonane w ramach umowy z NFZ i nic za nie nie zapłacisz. Potrzebujesz jedynie skierowania od lekarza rodzinnego.

Czas oczekiwania na wizytę do specjalisty czasami jest dosyć długi, dlatego niektórzy decydują się na zrobienie testu na choroby przenoszone drogą płciową prywatnie. Laboratoria oferują pacjentom specjalne pakiety, które kosztują – w zależności od miasta czy placówki, a także liczby badanych chorób – od 150 do 330 zł. Wynik należy później omówić z lekarzem POZ bądź odpowiednim specjalistą (np. dermatologiem, wenerologiem, ginekologiem lub urologiem).

Należy też wspomnieć o tym, że w większych miastach istnieje możliwość wykonania anonimowych i darmowych badań na HIV w specjalnych punktach konsultacyjno-diagnostycznych. W przypadku dodatniego wyniku można liczyć na pomoc wykwalifikowanego doradcy, który udziela potrzebnych informacji i np. kieruje do najbliższej placówki medycznej w celu podjęcia leczenia.

Wiesz już, jak wykryć choroby przenoszone drogą płciową. Jednak zanim zdążysz się zarazić, zapobiegnij zakażeniu. Pamiętaj o tym, aby:

• unikać przygodnych stosunków seksualnych bez prezerwatywy,
• używać prezerwatyw w prawidłowy sposób i wymieniać je po każdym bliskim kontakcie z partnerem,
• wykonać szczepienia ochronne – w szczególności to przeciw wirusowi HPV, który jest główną przyczyną raka szyjki macicy⁵.