Cytologia – co to za badanie, jak wygląda i kiedy je zrobić?

Oba rodzaje cytologii cechują się podobną czułością w wykrywaniu zmian dysplastycznych szyjki macicy². Jednak ze względu na większe możliwości pogłębienia diagnostyki Polskie Towarzystwo Ginekologiczne obecnie rekomenduje pobieranie cytologii płynnej. Na tak przygotowanym materiale można bowiem dodatkowo wykonać badanie w kierunku HPV w sytuacji, gdy po otrzymaniu wyników cytologii lekarz uzna to za konieczne³.

Cytologia – co wykrywa?

Cytologia to badanie o charakterze przesiewowym, które wykrywa obecność nieprawidłowych (lub potencjalnie nieprawidłowych) komórek w tarczy i kanale szyjki macicy. Innymi słowy – cytologia umożliwia wychwycenie chorób nowotworowych we wczesnym stadium, czyli na etapie, kiedy nie ma jeszcze odczuwalnych objawów, a leczenie daje bardzo dobre rokowania.

W kontekście tego badania często pojawia się jeszcze jedno pytanie: czy cytologia wykrywa HPV? Klasyczna cytologia tego nie umożliwia. Aby stwierdzić, czy to HPV jest przyczyną nieprawidłowego wyniku, wykonuje się dodatkowo test DNA HPV, który daje informację o zakażeniu i typie wirusa HPV. Typowanie HPV można wykonać jednoczasowo z materiału pobranego na podłoże płynne. Właśnie dlatego rekomendowane jest robienie cytologii LBC.

Cytologia – jak wygląda badanie?

Gdy umówisz się do ginekologa na badanie cytologiczne, lekarz najpierw przeprowadzi z Tobą standardowy wywiad na temat stanu zdrowia, przebiegu cykli miesiączkowych, ciąż, porodów, przyjmowanych leków itd. Na pewno zapyta też o datę ostatniej miesiączki. Następnie zaprosi Cię na fotel ginekologiczny.

Pobieranie cytologii trwa dosłownie chwilę. Lekarz najpierw wprowadza do pochwy wziernik, a potem za pomocą szczoteczki do cytologii pobiera wymaz z szyjki macicy. Następnie w zależności od rodzaju cytologii ginekolog nanosi materiał na szkiełko (cytologia klasyczna) lub umieszcza w specjalnym płynie (cytologia LBC, czyli płynna). Tak przygotowaną próbkę można wysłać do laboratorium. I już – to cała filozofia.

Kobiety, które wykonują badanie po raz pierwszy, zwykle chcą wiedzieć jeszcze jedno – czy cytologia boli? Możemy Cię tu uspokoić. Pobranie cytologii jest bezbolesne, choć oczywiście odczujesz, gdy lekarz będzie zakładał wziernik. Niektóre pacjentki podczas pobierania cytologii czują moment pocierania szczoteczką, inne – zupełnie nic. Jedno jest pewne – nie ma się czego obawiać.

U części kobiet może pojawiać się też plamienie czy delikatne krwawienie po cytologii. Jest to efekt naruszenia tkanek przez dotknięcie ich szczoteczką, jednak zupełnie nie ma się czym niepokoić. Objawy ustępują zwykle po kilku godzinach.

Cytologia – kiedy robić badanie?

Nie ma ścisłych wskazań co do tego, kiedy wykonać cytologię (w którym dniu cyklu). Pamiętaj jedynie o tym, by na badanie nie zgłaszać się w trakcie miesiączki. Pobranie cytologii w okolicach 10.-20. dnia cyklu powinno dać najbardziej jednoznaczne wyniki, ale możesz również zrobić cytologię przed okresem albo kilka dni po nim, jeśli akurat tak wypada Ci wizyta u ginekologa.

Z wykonywaniem cytologii wstrzymaj się też, jeśli masz objawy infekcji intymnej, takie jak świąd, pieczenie, upławy czy ból. Najpierw należy wyleczyć stan zapalny.

Cytologia – jak się przygotować do badania?

Badanie cytologiczne nie wymaga specjalnych przygotowań – wystarczy zachowanie higieny jak przed każdą wizytą u ginekologa. Należy jedynie pamiętać, aby na dwa dni przed wizytą u lekarza unikać współżycia i stosowania leków dopochwowych oraz irygacji. Wyjątkowo – u pacjentek po menopauzie – lekarz prowadzący może podjąć decyzję o pobraniu cytologii po wcześniejszej terapii dopochwowej estrogenami (w przypadku zmian zanikowych nabłonka pochwy).

Ile się czeka na wynik cytologii?

Czas oczekiwania na wyniki cytologii – zarówno tej tradycyjnej, jak i cytologii LBC – zależy od laboratorium, które wykonuje badanie. Zwykle trzeba poczekać ok. 2-3 tygodni, ale czasami wyniki są do odebrania już po 7 dniach. Dokładnych informacji udzieli Ci przychodnia, w której będziesz wykonywać cytologię.

Cytologia – jak często należy się badać?

Kolejna kwestia to: jak często robić cytologię. Według zaleceń PTGiP badanie należy powtarzać co 1-3 lata³. Wielu ginekologów zaleca więc regularne wykonywanie badania co rok – taka profilaktyka jest najskuteczniejsza w wypadku standardowej cytologii „na szkiełko”. Natomiast gdy wykonujemy cytologię płynną (LBC) wraz z testem na obecność HPV i wyniki obu badań są prawidłowe, kolejne pobranie cytologii można wykonać po 3 latach

Jeśli chodzi o państwowy program profilaktyczny, bezpłatną cytologię na NFZ można wykonać raz na 3 lata. Mowa tu o badaniu metodą tradycyjną (cytologia płynna niestety nie jest refundowana), a program dotyczy kobiet w wieku 25-59 lat, które nie należą do grupy ryzyka, czyli m.in. nie są zakażone HPV⁴.

Oczywiście wykonywanie cytologii co 1-3 lata to zalecenia ogólne. Niektóre kobiety mogą potrzebować częstszych badań – podobnie kiedy wyniki są nieprawidłowe. O tym, kiedy zrobić kolejną cytologię, decyduje ginekolog prowadzący pacjentkę.

Cytologia w ciąży i po porodzie

O profilaktyce nowotworów szyjki macicy należy pamiętać również w ciąży. Cytologia ginekologiczna należy do badań, które kobieta powinna wykonać przed planowaną ciążą. W przypadku gdy nie ma aktualnego badania, ginekolog prawdopodobnie pobierze cytologię podczas pierwszej wizyty „ciążowej”. Jeśli wynik będzie prawidłowy, kolejne badanie można wykonać standardowo (co ile robić cytologię – patrz wyżej). W innym wypadku cytologia w ciąży może być powtarzana lub może zostać pobrana już na pierwszej wizycie po połogu.

Cytologia – cena badania

Interesuje Cię też na pewno, ile kosztuje cytologia. Na szczęście nie jest to drogie badanie, więc wykonanie go raz w roku razem z innymi badaniami profilaktycznymi dla kobiet nie będzie obciążeniem dla budżetu. Koszt cytologii tradycyjnej to średnio 40-60 zł. Nieco wyższy jest koszt cytologii płynnej LBC – tutaj ceny zaczynają się od ok. 100 zł. Ceny cytologii oczywiście różnią się w zależności od miasta i kliniki, więc mogą być też znacznie wyższe. Tak jak pisaliśmy powyżej, raz na 3 lata jest też możliwe wykonanie bezpłatnej cytologii na NFZ.

Pamiętaj, że cytologia jedynie wykrywa skutki działania wirusa HPV, czyli zmiany dysplastyczne w przebiegu raka szyjki macicy. Ale możesz też zadziałać krok wcześniej i spróbować zapobiec zakażeniu – sprawdź, jak się zaszczepić.