Infekcje intymne – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka
Czytaj dalej, a dowiesz się:
- Jakie są rodzaje infekcji intymnych?
- Jak rozpoznać infekcję intymną (jakie objawy występują najczęściej)?
- Jakie mogą być przyczyny infekcji intymnych bakteryjnych i grzybiczych?
- Z czego mogą wynikać nawracające infekcje pochwy i sromu?
- Czy infekcja intymna może opóźnić okres? I czy menstruacja może mieć wpływ na infekcje pochwy?
- Co może być przyczyną infekcji intymnych w ciąży?
- Jak wyleczyć infekcje intymne (z głową)?
- Jak zapobiegać nawracającym infekcjom pochwy?
Rodzaje infekcji intymnych, czyli trochę biologii na początek
Infekcje intymne dzielimy na trzy główne rodzaje:
- Infekcje bakteryjne pochwy (22-50% przypadków1) – wywoływane m.in. przez takie bakterie jak Prevotella, Mobiluncus, Bacteroides, Gardnerella vaginalis, Mycoplasma pneumoniae. Tzw. waginoza to najczęściej infekcja wielobakteryjna pochwy, której podłożem jest niekontrolowane namnażanie się wielu rodzajów bakterii2, głównie beztlenowych, oraz zmniejszenie liczebności pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus (to właśnie te ostatnie powinny dominować w prawidłowej florze bakteryjnej pochwy – za chwilę będzie o tym więcej).
- Infekcje grzybicze pochwy (17-39% przypadków1) – najczęściej występującym rodzajem jest tzw. infekcja drożdżakowa pochwy, czyli kandydoza – od nazwy grzybów z grupy Candida. Tego typu infekcje intymne „lubią” pojawiać się m.in. w czasie ciąży (choć oczywiście nie tylko).
- Infekcje pochwy wywołane przez pasożyty – tutaj najczęściej mamy do czynienia z zakażeniem rzęsistkiem pochwowym (4-30%1).
Infekcja intymna – objawy, których nie powinnaś lekceważyć
To, jak wygląda infekcja intymna, w dużej mierze zależy od patogenu, który ją spowodował. Choć objawy mogą być różne – inne przy zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych – rozwijająca się infekcja w większości przypadków wiąże się z wyraźnym dyskomfortem w obrębie dróg rodnych. Jedynie część infekcji pochwy i sromu przebiega bezobjawowo1.
Do najczęściej występujących objawów infekcji intymnych należą:
- świąd,
- pieczenie,
- wydzielina z dróg rodnych o nieprzyjemnym, rybim zapachu i kolorze szarym bądź mlecznym (typowe objawy waginozy bakteryjnej),
- wydzielina biała, grudkowata (charakterystyczna dla kandydozy),
- ból podczas stosunku,
- suchość pochwy,
- uczucie parcia na pęcherz,
- ból przy oddawaniu moczu,
- obrzęk błony śluzowej,
- zaczerwienienie skóry1, 3.
Jeśli odczuwasz któreś z wymienionych objawów, postaraj się tym jak najszybciej zająć. Infekcje pochwy o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym należą do niegroźnych przypadłości, jednak zdecydowanie nie należy ich lekceważyć! Nieleczona infekcja miejsc intymnych może bowiem doprowadzić do rozprzestrzeniania się stanu zapalnego na endometrium, jajniki i jajowody, powodować ból oraz problemy z zajściem w ciążę i jej utrzymaniem1.
Czytaj również: Planowanie ciąży – kiedy zacząć się przygotowywać i o co zadbać?
Przyczyny infekcji intymnych
Prawidłowa mikrobiota (flora bakteryjna) pochwy, mająca kwaśny odczyn i charakteryzująca się dominacją szczepów Lactobacillus, czyli pałeczek kwasu mlekowego, stanowi najważniejszy mechanizm obronny śluzówki narządów rodnych. Takie środowisko nie sprzyja rozwojowi patogennych bakterii i grzybów. Kiedy jednak ta równowaga zostaje zachwiana i dochodzi do zmniejszenia liczebności bakterii Lactobacillus, otwierają się drzwi do potencjalnego zakażenia – nie tylko bakteryjnego czy grzybiczego, lecz także groźnym wirusem HPV, który w toku przetrwałej infekcji może wywołać zmiany przednowotworowe i nowotworowe w nabłonku szyjki macicy. Wszelkie czynniki zwiększające pH pochwy powyżej górnej granicy normy, czyli 4,5, są czynnikami ryzyka rozwoju infekcji intymnych: bakteryjnych, grzybiczych i rzęsistkowych.
Co może prowadzić do obniżenia liczebności szczepów Lactobacillus, a w konsekwencji sprzyjać bakteryjnym infekcjom pochwy? Do najczęściej wymienianych czynników należą:
- antybiotykoterapia (zwłaszcza przewlekła),
- nadmierna higiena okolic intymnych (np. kilkukrotne podmywanie się w ciągu dnia, irygacje pochwy lub kierowanie strumienia wody pod wysokim ciśnieniem w okolice sromu),
- stosowanie mydeł lub środków do higieny intymnej, które zmieniają naturalne pH (zawierających substancje przeciwdrobnoustrojowe czy alkohol),
- antykoncepcja dopochwowa,
- miesiączka (patrz dalej – w części „Infekcje intymne a okres”),
- używanie tamponów,
- noszenie obcisłych ubrań,
- duża aktywność seksualna, w tym wczesne rozpoczęcie współżycia i duża liczba partnerów seksualnych,
- seks bez prezerwatywy (obecność nasienia w pochwie),
- palenie papierosów,
- zaburzenia hormonalne,
- niewłaściwa dieta,
- zabiegi chirurgiczne w obrębie układu moczowo-płciowego1, 2, 3.
Wśród czynników predysponujących do rozwoju infekcji grzybiczych literatura medyczna wymienia ponadto:
- obniżoną odporność,
- ciążę,
- wzrost poziomu progesteronu,
- cukrzycę i leczenie immunosupresyjne,
- przyjmowanie leków sterydowych,
- kolonizację grzybiczą przewodu pokarmowego (szczególnie okolicy odbytu)2.
Nawracające infekcje intymne – przyczyny
Częste infekcje pochwy o podłożu bateryjnym i grzybiczym to niestety problem, który dotyka wielu kobiet. Część z nich narzeka, że leczenie przynosi ulgę na pewien czas, potem jednak infekcja powraca. Szacuje się na przykład, że u 5% kobiet w wieku rozrodczym, które przeszły kandydozę pochwy i sromu, pojawi się nawrót infekcji drożdżakami pochodzenia endogennego (czyli szczepami, które już bytują wewnątrz organizmu)4. Ich ryzyko zwiększa się w przypadku złych nawyków dietetycznych (spożywania pokarmów bogatych w niezdrowe tłuszcze, produktów wysokoprzetworzonych) oraz przewlekłej, często wielolekowej antybiotykoterapii.
Jaki mechanizm odpowiada za przewlekłe lub nawracające infekcje pochwy? Literatura medyczna wskazuje tu m.in. na zdolność grzybów i bakterii do tworzenia tzw. biofilmu na błonie śluzowej, którego u części pacjentek nie da się w pełni wyeliminować, nawet po wdrożeniu leczenia. Uważa się, że ponad 60% nawracających infekcji pochwy o podłożu grzybiczym wynika z zakażenia mikroorganizmami wytwarzającymi biofilm2.
Problemem mogą być też niektóre przeciwgrzybicze leki na infekcje intymne dostępne bez recepty i stosowane bez wskazań lekarskich. Nadużywanie takich preparatów może prowadzić do rozwoju odporności na substancje lecznicze, co utrudnia późniejszą terapię już pod okiem ginekologa4.
Ogromną rolę w pojawianiu się częstych infekcji intymnych odgrywa wspomniane już wyżej zaburzenie równowagi mikroflory pochwy, w tym przede wszystkim spadek liczebności pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus. Skutkiem tego jest zmiana naturalnego kwaśnego odczynu pochwy (pH 3,5-4), która daje pole do rozwoju drobnoustrojom chorobotwórczym. W momencie gdy na to wszystko nałożą się wymienione wcześniej czynniki zewnętrzne, ryzyko pojawiania się ciągłych infekcji intymnych rośnie.
Infekcja intymna a okres
Wspomnieliśmy już wcześniej, że miesiączka należy do czynników, które mogą sprzyjać infekcjom pochwy. Dzieje się tak dlatego, że w czasie menstruacji dochodzi do okresowych zmian w mikrobiocie pochwy i podwyższania się pH. Liczebność pałeczek Lactobacillus jest najniższa właśnie w trakcie menstruacji2. Takie wahania są całkowicie naturalne, jednak chwilowa destabilizacja ekosystemu bakteryjnego pochwy tworzy dogodne warunki do rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych i może skutkować infekcją ze swędzeniem czy pieczeniem.
Jednym z często zadawanych pytań związanych z zakażeniami pochwy i sromu jest: czy infekcja intymna może opóźnić okres? Tak również się zdarza, choć w praktyce nieraz trudno ustalić, czy to infekcja wpłynęła na przesunięcie menstruacji, czy też na odwrót – zanik miesiączki spowodował dysbalans we florze bakteryjnej pochwy, co wpłynęło na rozwój infekcji.
Swoją indywidualną sytuację zdrowotną zawsze należy skonsultować z ginekologiem – regularne wizyty u lekarza i badania profilaktyczne powinny być stałym elementem dbania o siebie.
Infekcje intymne w ciąży
Ciąża to kolejny okres, który może – choć nie musi – sprzyjać rozwojowi infekcji intymnych (badania pokazały na przykład, że u kobiet, u których ciąża przebiegała prawidłowo, liczebność szczepów Lactobacillus była większa niż u pacjentek z komplikacjami2). Czemu tak się dzieje? Za infekcje pochwy w ciąży może odpowiadać m.in. wzrost poziomu progesteronu, co tworzy lepsze warunki do namnażania się drobnoustrojów1, 2. Mechanizm infekcji intymnej w ciąży jest podobny jak w innych wypadkach – zmiana ekosystemu pochwy sprawia, że grzyby lub bakterie, których obecność w małej ilości jest fizjologiczna, zaczynają kolonizować drogi rodne.
Co na infekcje intymne? Leczenie infekcji intymnych domowymi sposobami i u lekarza
W internecie można znaleźć rozmaite domowe sposoby na infekcje intymne: ziołowe nasiadówki (np. z rumianku, szałwii, kory dębu, czystka), kąpiele z sodą oczyszczoną, octem jabłkowym, olejkiem z drzewa herbacianego czy preparaty na infekcje pochwy dostępne bez recepty. Choć niektóre zioła faktycznie mają właściwości przeciwzapalne, trzeba pamiętać, że takie naturalne sposoby na infekcje intymne w najlepszym razie mogą chwilowo złagodzić objawy, jednak nie wyleczą przyczyny. Ponadto testowanie na sobie metod z przypadkowych artykułów czy filmików nagrywanych przez osoby bez przygotowania medycznego może skończyć się dużo gorzej – podrażnieniem i zaostrzeniem problemu.
Dla własnego dobra nie warto odkładać konsultacji ze specjalistą i leczyć się na własną rękę. Takie długotrwałe działania mogą bowiem utrudnić lekarzowi postawienie właściwej diagnozy, która jest podstawą skutecznego leczenia infekcji pochwy i sromu. Żelazna zasada każdej kobiety, której zależy na własnym zdrowiu i dobrostanie powinna więc brzmieć: leki na infekcje intymne – czy to maści, czy tabletki, czy globulki dopochwowe, czy probiotyki – powinien zlecić lekarz ginekolog. Łagodne zioła czy leki na infekcje intymne bez recepty mogą jedynie wspomóc w oczekiwaniu na umówioną wizytę u specjalisty.
Tylko lekarz po pełnym wywiadzie medycznym i badaniu jest w stanie prawidłowo ocenić, z jakim rodzajem infekcji ma do czynienia, czy stan jest ostry, czy przewlekły, oraz jakie leczenie będzie skuteczne. Samemu trudno też rozróżnić, czy dokuczające objawy są wynikiem niegroźnej infekcji intymnej, czy może jednej z chorób przenoszonych drogą płciową. W takim wypadku poprzestanie na domowych sposobach czy lekach bez recepty może mieć poważne konsekwencje i dla Ciebie, i dla Twoich partnerów seksualnych.
Czytaj również: Badania na choroby weneryczne – kiedy i jakie testy warto wykonać?
Profilaktyka infekcji intymnych
Tym, o co na pewno można zadbać samodzielnie, są za to działania profilaktyczne, czyli codzienne nawyki, które wspierają działanie naturalnego ekosystemu pochwy. Jak zapobiegać infekcjom intymnym lub pomóc sobie w wypadku skłonności do nawracających infekcji pochwy?
- Zadbaj o odpowiednią higienę. Wbrew pozorom odpowiednia nie oznacza nadmierna! Na co dzień wystarczy podmywać się raz dziennie, używając do tego naturalnego mydła lub płynu, który nie ma w składzie alkoholu, środków powierzchniowo czynnych (np. Sodium Lauryl Sulfate, Ammonium Lauryl Sulfate, Magnesium Laureth Sulfate, Sodium Lauryl Sulfoacetate) ani substancji zapachowych. Nie przesadzaj też z ilością mydła czy innego środka myjącego, bo nawet dobre preparaty mają mniej kwaśny odczyn niż pochwa (zalecane widełki to pH 4,2-5,6). Nie używaj do mycia gąbek czy myjek, na których mogą gromadzić się drobnoustroje. I pamiętaj – krocze myjemy tylko z zewnątrz5.
- Noś przewiewną bieliznę z naturalnych materiałów, najlepiej z bawełny organicznej. Nową bieliznę ze sklepu zawsze pierz przed pierwszym założeniem. Śpij bez majtek. Na co dzień raczej unikaj bardzo obcisłych spodni.
- Wkładek higienicznych używaj jedynie w czasie plamienia po miesiączce. Pamiętaj o częstym zmienianiu podpasek i tamponów5.
- Regularnie wykonuj badania profilaktyczne, w tym zwłaszcza cytologię. Choć jej podstawowym celem jest profilaktyka nowotworów szyjki macicy, to zdarza się, że w ocenie materiału ujawnią się zmiany zapalne, którym nie towarzyszyły żadne odczuwalne objawy.
- Nie odkładaj wizyty u ginekologa z powodu objawów, które uznajesz za wstydliwe, np. brodawek okolic intymnych. Lekarze naprawdę widzieli już wszystko, a opóźnianie konsultacji może Ci tylko zaszkodzić. Ani infekcje intymne, ani – tym bardziej – choroby o innym podłożu nie miną same. Nawet jeśli słyszałaś o tym, że probiotyki czy kwas hialuronowy pomagają pozbyć się infekcji intymnej – co potwierdza literatura medyczna i lekarze2, 6– terapia zawsze powinna być indywidualnie dopasowana do pacjentki, objawów klinicznych i wyników badań. Takich rzeczy po prostu nie robi się na własną rękę.
Chcesz jeszcze bardziej zadbać o swoje zdrowie? Rozwiąż QUIZ i sprawdź, ile wiesz o HPV i profilaktyce raka szyjki macicy.
Referencje:
- Dulska A., Drosdzol-Cop A., Fuchs A., Kałuska A., Bodziony J., Kubiak B. Metody leczenia zakażeń okolic intymnych o etiologii bakteryjnej i grzybiczej. „Forum Położnictwa i Ginekologii”, nr 47 (sierpień 2019). Online: https://www.forumginekologii.pl/artykul/metody-leczenia-zakazen-okolic-intymnych-o-etiologii-bakteryjnej-i-grzybiczej. Dostęp: 6.10.2022.
- Gałęcka M., Szachta P. Nawrotowe grzybice i bakteryjne zapalenia pochwy – charakterystyka przyczyn oraz możliwości terapeutycznych i profilaktycznych. „Forum Zakażeń” 2013;4(2):77. Online: https://www.researchgate.net/(...)-infections-and-bacterial-vaginosis-characteristics-of-the-causes-prophylactic-and-therapeutic-possibilities.pdf. Dostęp: 6.10.2022.
- Witkowska A. Zapalenie pochwy i sromu wywołane przez drożdżaki (kandydoza pochwy i sromu) to schorzenie zajmujące pierwsze miejsce pod względem uciążliwości u kobiet. Medonet, 06.2011, aktualizacja: 03.2019. Online: https://www.medonet.pl/magazyny/higiena-intymna,drozdzakowe-zapalenie-pochwy-i-sromu---uciazliwa-sprawa,artykul,1645977.html. Dostęp: 7.10.2022.
- Unzeitig V., Stará A., Dvořák J., Nový J. Zastosowanie liofilizatu drożdżaków (CANDIVAC) u kobiet z nawracającą kandydozą pochwy i sromu: wyniki badań klinicznych. „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2013, 9 (4), p. 404–407. Online: https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-6e9c50ab-43cd-49c2-90aa-f5c58f1c11e4/content/partContents/d545f484-bb06-3765-984a-9bfc8fc4ca66. Dostęp: 7.10.2022.
- Chen Y., Bruning E., Rubino J., Eder S. Role of female intimate hygiene in vulvovaginal health: Global hygiene practices and product usage. „Womens Health (Lond)” 2017 Dec; 13(3): 58–67. Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7789027/. Dostęp: 7.10.2022.
- Bizoń M., Zielińska A., Sawicki W. Rola kwasu hialuronowego w ginekologii. „Zakażenia XXI wieku” 2018;1(3). Online: http://mavipuro.pl/jourarch/Z2018020.pdf. Dostęp: 7.10.2022.
- PL-GSL-00085
Niniejszy materiał został dostarczony przez MSD Polska Sp. z o.o. jako ogólna informacja dla pacjentów. Pierwszym źródłem informacji na temat Pana/Pani stanu zdrowia i przebiegu leczenia powinien być lekarz prowadzący, dlatego w razie jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia i przebiegu leczenia proszę zwrócić się do swojego lekarza. Niniejsza informacja nie zastępuje porady lekarskiej. Zawsze, przed zastosowaniem porad zawartych w niniejszym materiale, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym.