Kłykciny kończyste – czym są, kiedy powstają i jak je leczyć?

Kłykciny kończyste (łac. condylomata acuminata) – nazywane także brodawkami narządów płciowych, brodawkami genitalnymi lub kłykcinami – należą do jednych z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową. Te dosyć charakterystyczne i łagodne zmiany powstają na skutek zakażenia konkretnymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (ang. human papillomavirus – HPV)¹. W artykule przeczytasz, jak rozpoznać i leczyć kłykciny kończyste. Podpowiadamy również, co zrobić, aby się przed nimi ochronić.

• Co warto wiedzieć o brodawkach płciowych?
• Jak wyglądają kłykciny kończyste, gdzie występują i kiedy dochodzi do zakażenia?
• Jakie objawy dają brodawki narządów płciowych?
• Jak kłykciny kończyste?
• W jaki sposób można leczyć kłykciny kończyste i im zapobiegać?

Czytaj też: Cytologia – co to za badanie, jak wygląda i kiedy ją zrobić?

Kłykciny kończyste – najważniejsze informacje i statystyki

Brodawki narządów płciowych, czyli kłykciny kończyste, mogą z łatwością się rozprzestrzeniać i są dosyć trudne do wyleczenia. Udowodniono, że aż za 9 na 10 przypadków odpowiada wirus HPV typu 6 lub 11². To tzw. typy wirusa niskiego ryzyka (niskoonkogenne)³. Okazuje się, że brodawki narządów płciowych są istotnym problemem zdrowia publicznego. Globalna częstość ich występowania to od 160 do nawet 289 przypadków na 100 000 osób rocznie⁴. Zakażenie kłykcinami kończystymi dotyczy głównie osób aktywnych seksualnie. Średni wiek pacjentów, którymi mogą być zarówno kobiety, jak i mężczyźni, waha się od 20 do 39 lat¹. Wśród wszystkich przypadków 66,7% występuje przed 26. rokiem życia, 29,2% pojawia się między 27. a 45. rokiem życia, a 4,1% daje o sobie znać w wieku 46 lat lub później⁵.

Okres rozwoju kłykcin kończystych – między zakażeniem HPV narządów płciowych a pojawieniem się brodawek – bywa zmienny. Zazwyczaj u kobiet trwa to średnio 2,9 miesiąca. U mężczyzn ten czas jest dłuższy i wynosi średnio 11 miesięcy¹. Szacuje się, że w Polsce ponad 30% wszystkich konsultacji w poradniach skórno-wenerologicznych dotyczy właśnie tego problemu, a z brodawkami narządów płciowych boryka się coraz więcej osób⁶.

Sprawdź także: Rak szyjki macicy – objawy, przyczyny, szczepienie przeciw HPV

Kłykciny kończyste – jak wyglądają, w jaki sposób można się nimi zarazić, gdzie występują?

Kłykciny kończyste są bardzo charakterystyczne i przybierają formę różowych, miękkich narośli, które mogą mieć od 1 do 5 mm. W początkowym stadium są grudkowate i przybierają czerwonawy odcień. Wraz ze wzrostem mogą zlewać się w tzw. kalafiorowate, uszypułowane wykwity. Na późniejszych etapach osiągają większe rozmiary i zmieniają kolor na brunatny¹.

Zmiany skórne w postaci kłykcin kończystych pojawiają się w ciągu miesięcy, a czasami dopiero po latach od zakażenia wirusem HPV. Genotypy wirusa HPV, które powodują brodawki na narządach płciowych, mogą być przekazywane innym osobom, nawet jeśli nosiciel wirusa sam nie ma widocznych zmian w okolicach intymnych. Może też się zdarzyć, że u partnerów seksualnych tylko jedna z osób zauważy u siebie charakterystyczne wykwity⁷. Do zakażenia dochodzi bowiem w trakcie kontaktów genitalno-genitalnych, analno-genitalnych i oralno-genitalnych. Transmisja wirusa, który powoduje powstawanie kłykcin kończystych, jest możliwa również podczas porodu (z matki na dziecko), a nawet używania wspólnego ręcznika z zakażoną osobą¹.

Kłykciny kończyste u mężczyzn zazwyczaj pojawiają się na brzegu żołędzi, w okolicy wędzidełka albo na wewnętrznej blaszce napletka. Rzadziej występują w okolicach ujścia cewki moczowej, w pachwinach i na mosznie. U kobiet wykwity mogą być widoczne na wargach sromowych większych i mniejszych oraz w przedsionku pochwy. Często kłykciny kończyste umiejscawiają się również w obrębie szyjki macicy. U obu płci mogą też narosnąć w okolicy okołoodbytniczej, na języku, a nawet na wargach¹.

Czytaj więcej: Infekcje intymne – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Kłykciny kończyste – objawy

Brodawki płciowe co do zasady są łagodnymi zmianami. Mogą one przypominać włókniaki, brodawki łojotokowe czy grudki perliste prącia. Nie należy ich jednak bagatelizować, ponieważ w ich obrębie mogą czasami się rozwijać stany przedrakowe, które bywają mylone z brodawkami narządów płciowych. Dlatego niezwykle istotna jest konsultacja z lekarzem, a w uzasadnionych przypadkach (gdy pojawią się np. nietypowe krwawienia, owrzodzenie czy naciek skórny) – biopsja i badanie histopatologiczne pobranej tkanki¹.

Zmiany skórne po zakażeniu HPV zazwyczaj pojawiają się tam, gdzie doszło podczas stosunku do niewielkich urazów. Brodawki płciowe bywają początkowo na tyle małe, że czasami są w ogóle niezauważane. Rzadko też towarzyszą im jakiekolwiek nieprzyjemne objawy – np. ból w obrębie zmian czy świąd, co dodatkowo utrudnia ich rozpoznanie. Pacjenci najczęściej zgłaszają się do lekarza, kiedy rozmiary kłykcin kończystych stają się dla nich uciążliwe lub zmiany są nietypowo usytuowane, co potrafi zaburzać np. funkcjonowanie układu moczowo-płciowego⁸.

Oprócz tego występowanie brodawek narządów płciowych w wielu przypadkach bywa przyczyną niepokoju związanego ze strachem przed zachorowaniem na raka lub utratą płodności. Kłykciny kończyste mogą być również źródłem poczucia wstydu podczas kontaktów intymnych⁸, co skłania osoby aktywne seksualnie do konsultacji problemu ze specjalistą (np. lekarzem pierwszego kontaktu, ginekologiem, dermatologiem-wenerologiem czy urologiem). Dobrą informacją jest fakt, że w około 40% przypadków niewielkie brodawki płciowe potrafią samoistnie zniknąć w ciągu mniej niż 12 miesięcy⁶.

Sprawdź też: Kiła i rzeżączka – popularne choroby weneryczne

Brodawki narządów płciowych – diagnostyka

Kłykciny kończyste rozpoznaje się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, czyli pojawiających się wykwitów w okolicach genitalno-analnych. W przypadku kobiet – w celu rozpoznania brodawek płciowych – obowiązkowe jest badanie ginekologiczne z oceną sromu, pochwy i szyjki macicy (we wzierniku). Zawsze warto przy okazji wykonać cytologię, a także zrobić testy w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Lekarze – ze względu na sposób transmisji wirusa powodującego kłykciny kończyste – zalecają, aby badaniom poddać także osoby, z którymi zakażony pacjent utrzymywał intymną relację⁸.

U pań w niektórych przypadkach dodatkowo rekomenduje się kolposkopię, ponieważ u około 1/4 pacjentek ze zdiagnozowanymi kłykcinami kończystymi na zewnątrz narządów płciowych zmiany pojawiają się też na szyjce macicy lub w pochwie. Dodatkowo u wszystkich pacjentów wykonuje się proktoskopię, czyli endoskopowe badanie odbytnicy pozwalające ocenić, czy wykwity są obecne w okolicach odbytu⁸.

Czytaj także: Kolposkopia – co to za badanie?

Kłykciny kończyste – leczenie i profilaktyka

Dostępne formy terapeutyczne nie dają gwarancji, że kłykciny kończyste już nigdy nie wrócą. Szacuje się, że odsetek nawrotów sięga 20-40%, a nawet więcej. Ma na to wpływ rodzaj zastosowanego leczenia, które zazwyczaj zależy od wielkości zmian. Brodawki okolic intymnych można usuwać w różny sposób. Jedną z metod jest zastosowanie preparatów, które aplikuje się samodzielnie w domu. W tym przypadku lekarze przepisują specjalne kremy lub roztwory na bazie⁸:

• podofilotoksyny – substancji z roślin iglastych i berberysowatych o działaniu powodującym martwicę komórek nabłonka;
• imikwimodu – pobudzającego syntezę i wydzielanie cytokin prozapalnych, co powoduje usunięcie komórek, które są zainfekowane wirusem HPV;
• polifenonu E – przeciwutleniacza pochodzącego z zielonej herbaty o właściwościach przeciwnowotworowych i przeciwwirusowych.

Brodawki płciowe można także leczyć ambulatoryjnie. W tym przypadku najpopularniejsze są⁸:

• metody chirurgiczne (łyżeczkowanie, elektrochirurgia, laseroterapia lub usunięcie kłykcin kończystych za pomocą skalpela) – mające najwyższą skuteczność pod względem wyleczeń;
• krioterapia – polegająca na zamrożeniu zmian skórnych ciekłym azotem;
• preparaty z kwasem trójchlorooctowym – powodujące martwicę zmienionych tkanek w wyniku zakażenia wirusem HPV.

Jeśli lekarz stwierdzi u pacjenta brodawki płciowe, może dodatkowo zaproponować badania przesiewowe w kierunku innych chorób wenerycznych (np. kiły). Warto, aby kontrolne badania przeszli także partnerzy osób ze zdiagnozowanymi kłykcinami kończystymi. Po leczeniu pacjenci są poddawani regularnej kontroli, co pomaga monitorować ich stan zdrowia i rozpoznawać na wczesnym etapie ewentualne nowe zmiany, które mogą być wynikiem obecności wirusa HPV w organizmie⁸.

Eliminacja kłykcin kończystych – pomimo dostępnych preparatów – wciąż pozostaje złożonym problemem. Warto więc przestrzegać zasad bezpiecznego współżycia (zmniejszających ryzyko zakażenia), zadbać o profilaktykę HPV i porozmawiać z lekarzem (np. ginekologiem lub urologiem) o sposobach zabezpieczenia się przed brodawkami w miejscach intymnych.