Kiła i rzeżączka – popularne choroby weneryczne

Choroby weneryczne (STD – ang. Sexually Transmitted Diseases) to jedne z najpowszechniejszych chorób zakaźnych, na które – ze względu na styl życia – zapadają przede wszystkim osoby młode, mieszkające w dużych miastach i aktywne seksualnie¹. Najczęstsze choroby przenoszone drogą płciową to m.in. rzeżączka i kiła. Jak je rozpoznać? Jak leczyć? I najważniejsze – jak się przed nimi chronić?

O czym przeczytasz w artykule:

• Co wywołuje choroby weneryczne?
• Co warto wiedzieć o rzeżączce?
• Jakie są objawy rzeżączki?
• Jak leczy się rzeżączkę?
• Co to jest kiła?
• Czym objawia się kiła?
• Jak wygląda leczenie kiły?
• Jak wygląda profilaktyka chorób wenerycznych?

Choroby weneryczne – krótki wstęp

Choroby weneryczne wywoływane są przez drobnoustroje – bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby i pierwotniaki. Łącznie nauka zna ich ponad 40. Mimo powszechności występowania, wielu kampanii społecznych i ogólnej wiedzy o profilaktyce, choroby przenoszone drogą płciową to wciąż wstydliwy temat, o którym mówi się mało. Kiła, rzeżączka, AIDS, chlamydioza, rzęsistkowica czy choroby wywołane przez wirus HPV (np. kłykciny kończyste) to poważne problemy, z którymi do odpowiednich lekarzy trafiamy często bardzo późno.

Warto wiedzieć, po czym rozpoznać konkretne choroby, jak się je leczy i jak się przed nimi strzec. W tym artykule skupiamy się na kile i rzeżączce. To dwie choroby bakteryjne, od wieków szeroko obecne w literaturze i kulturze. Mimo to wciąż występują w Polsce (zapadalność na kiłę w 2019 roku wynosiła 4,28 os./100 000, a rzeżączkę 1,45 os./100 000²), a wiedza o tym, jakie mają objawy, jak przebiegają i do czego mogą prowadzić nieleczone, nie jest powszechna.

Rzeżączka – co to za choroba?

Rzeżączka to bakteryjna choroba weneryczna wywoływana przez Gram-ujemne dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową – ryzyko zarażenia w przypadku jednorazowego stosunku dopochwowego wynosi ok. 60-90% u kobiet i 20-40% u mężczyzn³! Na zakażenie narażone są przede wszystkim osoby uprawiające ryzykowny seks (przygodny, bez prezerwatywy) oraz chorujące na inne choroby przenoszone drogą płciową (np. kiłę, chlamydiozę czy HPV). Co ciekawe, czynnikiem, który zmniejsza ryzyko zakażenia, jest brak napletka u mężczyzn.

Warto wiedzieć, jak przebiega rzeżączka, objawy różnią się bowiem w zależności od płci. Ta choroba weneryczna najczęściej umiejscawia się w okolicach narządów płciowych. Nie jest to jednak jedyna możliwość. Wyróżnia się także inne organy, które atakuje rzeżączka: gardło (do zakażenia dochodzi podczas stosunków oralnych), odbyt (jako powikłanie rzeżączki u kobiet lub jako efekt stosunków analnych), a nawet – chociaż bardzo rzadko – spojówki³. W tym ostatnim przypadku jest to zakażenie wtórne, które pojawia się, gdy wydzielinę z miejsca zakażenia przeniesie się w inne – na przykład na palcach.

Rzeżączka – objawy u kobiet i mężczyzn

Rzeżączka u kobiet nie daje żadnych widocznych objawów, które sugerowałyby konieczność natychmiastowej konsultacji lekarskiej – diagnozę otrzymuje się zazwyczaj przy okazji innych badań ginekologicznych, np. profilaktycznych, lub w przypadku stwierdzenia zakażenia u partnera. Objawami zakażenia, które u kobiet przyjmuje zazwyczaj postać zapalenia kanału szyjki macicy, mogą być:

• widoczne zmiany w konsystencji lub ilości upławów,
• ból podbrzusza,
• ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, czasami w towarzystwie ropno-śluzowej wydzieliny z cewki moczowej.

Z kolei rzeżączka u mężczyzn przyjmuje zwykle postać rzeżączkowego zapalenia cewki moczowej i łączy się z odczuwalnymi objawami:

• ropną wydzieliną z cewki moczowej,
• bólem i pieczeniem przy oddawaniu moczu,
• częstym parciem na mocz,
• bolesnymi wzwodami,
• kłującym bólem w cewce moczowej,
• zaczerwienieniem ujścia cewki moczowej,
• widoczną krwią w moczu (w końcowej fazie oddawania moczu).

Rzeżączka – leczenie i możliwe powikłania

Ta choroba weneryczna – przy wczesnym rozpoznaniu – jest na szczęście stosunkowo łatwa w leczeniu. Pacjent musi przyjmować antybiotyki (najczęściej z grupy cefalosporyn) w dawce przepisanej przez lekarza. Po zakończeniu antybiotykoterapii przeprowadza się test sprawdzający, czy leczenie było skuteczne. Przez cały ten okres oraz kolejne 14 dni należy powstrzymywać się od kontaktów seksualnych. Co ważne, osoby, które w ciągu miesiąca odbywały stosunki płciowe z zakażonymi, także powinny przebadać się na obecność rzeżączki. Dlatego jeśli stwierdzono u Ciebie zakażenie, koniecznie powiadom o tym swoich partnerów seksualnych.

Zignorowanie objawów i niepoddanie się leczeniu może skutkować powikłaniami, wśród których u mężczyzn wymienia się m.in. zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrza, a w konsekwencji nawet bezpłodność³. Z kolei powikłania rzeżączki u kobiet to np. zapalenie gruczołów przedsionkowych większych Bartholina czy zapalenie narządów miednicy mniejszej (przydatków, błony śluzowej macicy, otrzewnej miednicy, ropniak jajowodu i jajnika), które może powodować niepłodność³.

Czytaj też: Kolposkopia – co to jest, kiedy wykonuje się badanie kolposkopii i jak się do niego przygotować?

Kiła – co to za choroba?

Kiła (syfilis) to jedna z najbardziej znanych chorób wenerycznych. Wywoływana jest przez bakterie krętka bladego Treponema pallidum subspecies pallidum (T. pallidum). To choroba przewlekła – okres wylęgania trwa od 9 do 90 dni, ale sam przebieg to kwestia kilku, a nawet kilkunastu lat, podczas których zdarzają się okresy bezobjawowe oraz objawowe. Najłatwiej zakazić się podczas różnego rodzaju stosunków seksualnych, gdy dojdzie do kontaktu uszkodzonej skóry lub błon śluzowych ze zmianą zakaźną. Stąd możliwe (chociaż stosunkowo rzadkie) jest także zakażenie na przykład przez pocałunek⁴.

Kiłą można także zakazić się w życiu płodowym, jeśli matka choruje. Dlatego jeżeli planujesz ciążę, koniecznie – oprócz innych badań – wykonaj także takie w kierunku zakażenia tą chorobą weneryczną.

Czytaj też: Przygotowanie do ciąży – od czego zacząć starania?

Kiła – objawy. Jak rozpoznać chorobę?

Zastanawiasz się, po czym rozpoznać, że choroba, z którą się mierzysz, to kiła? Objawy u mężczyzn i kobiet są podobne: po okresie wylęgania w miejscu, w którym doszło do zakażenia (czyli najczęściej w okolicy narządów płciowych), pojawia się tzw. owrzodzenie pierwotne. Ma ono postać okrągłych, niebolesnych guzków o gładkich brzegach, chrząstkowatej podstawie i lśniącym dnie. Samoistnie znika ono po okresie 2 do 6 tygodni. Kilka dni po pojawieniu się owrzodzenia w okolicy zakażenia powiększają się węzły chłonne. Jeśli w tym czasie choroba nie zostanie zdiagnozowana i nie włączy się leczenia, w przeciągu 9-16 tygodni od zakażenia pojawiają się kolejne objawy kiły: uogólnione powiększenie węzłów chłonnych oraz wysypka na tułowiu i rękach, a w niektórych przypadkach także wysypka w jamie ustnej i na narządach płciowych, łysienie czy bielactwo⁴.

Wyróżnia się także kiłę trzeciego okresu. W jej przypadku do rozwinięcia objawów dochodzi dopiero kilka – kilkanaście lat po zakażeniu. Dotyka osób, które nie były leczone, lub tych, które były leczone nieskutecznie. Może upośledzać czynność w zasadzie każdego narządu: skóry, kośćca, układu nerwowego i sercowo-naczyniowego. Na szczęście współcześnie występuje bardzo rzadko.

Kiła – leczenie penicyliną

Leczenie kiły odbywa się pod nadzorem poradni dermatologiczno-wenerologicznej. Warto zdawać sobie sprawę, że każdy przypadek podejrzenia oraz diagnozy tej choroby musi być zgłoszony do organów nadzoru epidemiologicznego. Chory jest także zobowiązany poinformować o zakażeniu swoich partnerów seksualnych – oni również muszą zgłosić się na badania diagnostyczne⁵.

W niektórych przypadkach pacjentów kieruje się do szpitala (np. jeśli bakterie krętka bladego wykryte zostaną w płynie mózgowo-rdzeniowym), jednak w przypadku większości chorych na kiłę leczenie w domu lub ambulatoryjne jest absolutnie wystarczające.

Osobom cierpiącym na syfilis podaje się długo działającą penicylinę benzatynową lub prokainową w formie zastrzyków. W zależności od fazy choroby dawka i częstotliwość podawania leku są różne⁶. W przypadku uczulenia na penicylinę stosuje się inne substancje: tetracyklinę, doksycyklinę lub azytromycynę. Po zakończeniu leczenia pacjent zobligowany jest do wykonywania badań kontrolnych klinicznych oraz serologicznych.

Rzeżączka i kiła – profilaktyka chorób wenerycznych

Znacznie łatwiej jest zapobiegać chorobom przenoszonym drogą płciową, niż je leczyć. Aby uniknąć większości z nich (w tym rzeżączki i kiły), należy powstrzymać się od ryzykownych kontaktów seksualnych i stosować prezerwatywy. Warto także korzystać wyłącznie z własnych ręczników i nie pożyczać kostiumów kąpielowych czy bielizny od innych osób, a w publicznych toaletach nie siadać na desce klozetowej.

Niestety w przypadku większości chorób wenerycznych tylko tego typu profilaktyka jest skuteczna. Wyjątkiem są choroby wywołane przez HPV – dostępne są szczepienia, które chronią przed wieloma onkogennymi typami tego wirusa. Niezależnie od wieku, płci i tego, czy prowadzisz aktywne życie seksualne, możesz się zaszczepić – wystarczy, że ukończyłeś 9. rok życia⁶.