Zmiany w Programie szczepień przeciw HPV. Co warto wiedzieć?

Od 1 września 2024 roku Program bezpłatnych szczepień przeciw HPV działa na zmienionych zasadach. Szczepienia obejmują dodatkowe roczniki, są dostępne w każdej przychodni POZ, a żeby się na nie zapisać nie ma wymogu korzystania z Centralnej Rejestracji. Co więcej, pojawiła się możliwość organizowania szczepień w szkołach. Zmiany te mają uprościć i usprawnić Program, którego głównym celem jest zmniejszenie liczby przypadków nowotworów i chorób, wywoływanych przez wirus HPV¹.

Program szczepień przeciw HPV działa w Polsce od 1 czerwca 2023 roku. Obejmuje zarówno dziewczynki, jak i chłopców – to ważne, gdyż przyjęło się uważać, że wirus HPV jest groźny wyłącznie dla kobiet. Rzeczywiście, odpowiada on za zmiany przedrakowe szyjki macicy oraz rozwój raka tego narządu, ale nie tylko. Na nowotwory wywoływane przez wirusa HPV chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni, czego przykładem jest np. HPV-zależny rak odbytu. Po ponad roku działania Programu szczepień przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego, Ministerstwo Zdrowia zdecydowało się usprawnić zasady jego funkcjonowania. Wszystko po to, by z bezpłatnych szczepień przeciw HPV skorzystało jak najwięcej uprawnionych dzieci.

Program szczepień przeciw HPV – zmiany od 1 września 2024²:

• Nowe roczniki. Obecnie Program bezpłatnych szczepień przecie HPV przeznaczony jest dla dzieci, które ukończyły 9., a nie ukończyły 14 roku życia. Innymi słowy, obowiązuje on dziewczynki i chłopców w wieku 9-13 lat. Wcześniej program obejmował dzieci w wieku 11-13 lat.
• Dziecko ma prawo być zaszczepione w przychodni POZ, w której ma złożoną deklarację lekarza POZ. Wcześniej szczepienia realizowały jedynie wybrane przychodnie, rodzic musiał szukać przychodni, która miała wolne terminy. Teraz jest to obowiązek każdego punktu szczepień. Jednocześnie rodzic może zaszczepić dziecko w każdej jednej przychodni, która realizuje program, niekoniecznie u „swojego” lekarza.
• Dodatkowymi „punktami szczepień” są szkoły. W szkołach możliwe jest szczepienie dzieci, których rodzice wyrazili na to zgodę. Rodzice wypełniają deklarację przystąpienia dziecka do szczepienia w szkole, wskazują też szczepionkę, która ma być podana ich dziecku. Szczepienia są realizowane przez pielęgniarkę i lekarza, we wcześniej ustalonym terminie.

Co pozostaje bez zmian?

• W Programie bezpłatnych szczepień przeciw HPV dostępne są dwie szczepionki do wyboru. Rodzic ma możliwość wyboru preparatu, który zostanie podany ich dziecku.
• Dzieci w wieku 9-13 lat obowiązuje dwudawkowy schemat podania szczepienia.

Dlaczego to szczepienie jest tak ważne?

HPV to powszechny wirus, który w zależności od typu, może mieć różne konsekwencje dla zdrowia. Wszystkich typów wirusa HPV jest około dwustu z czego trzydzieści pięć powoduje zakażenia w sferze genitalnej³, a czternaście to typy wysokiego ryzyka rozwoju zmian nowotworowych u osób obu płci, stanowiące istotny czynnik etiologiczny w powstawaniu m.in.:

• raka szyjki macicy (niemalże 100% przypadków choroby wiąże się z infekcją HPV),
• raka pochwy (64-100%),
• raka odbytu (90%),
• raka sromu (ok 30%)⁴.

Komu grozi infekcja HPV?

Każdego roku kilkaset milionów ludzi ulega zakażeniu wirusem HPV, a nosicieli wirusa jest dziś na świecie około 660 mln⁵. W grupie ryzyka są praktycznie wszyscy, którzy prowadzą aktywne życie seksualne – kontakty płciowe to najczęstsza, ale nie jedyna droga rozprzestrzeniania się wirusa HPV w populacji.

Nie istnieją leki, które skutecznie leczą zakażenie wirusem HPV. Leczy się natomiast konsekwencje zakażenia – kalafiorowate zmiany na narządach płciowych czy błonie śluzowej gardła (kłykciny kończyste, brodawki przełyku) usuwa się często chirurgicznie, oczywiście leczy się również wywoływane przez HPV nowotwory. Skrining cytologiczny to nic innego, jak profilaktyka wtórna raka szyjki macicy. Cytologia ma bowiem na celu jak najwcześniejsze wykrycie już istniejących zmian przedrakowych i rakowych w obrębie szyjki macicy. W przypadku pozostałych nowotworów wywoływanych przez wirus HPV tego rodzaju screening nie istnieje⁶.

Działaniem profilaktycznym, chroniącym przed samą infekcją wirusem HPV oraz przed jej późniejszymi konsekwencjami, są dziś szczepienia ochronne, zaliczane do tzw. Profilaktyki pierwotnej.

Dlaczego szczepimy dzieci?

Szczepienia przeciwko HPV mogą być wykonywane powyżej 9 roku życia, a najbardziej skuteczne jest u osób, które nie miały jeszcze kontaktu z wirusem, czyli które nie rozpoczęły aktywności seksualnej. Grupy wiekowe, uwzględnione w polskim programie szczepień, mają zatem swoje medyczne uzasadnienie. Nie bez znaczenia jest też fakt, że dzieci objęte Programem obowiązuje dwudawkowy schemat szczepień, co wynika z największej gotowości układu odpornościowego do produkowania przeciwciał. Oznacza to mniej wizyt w przychodni i zwiększa szansę na postępowanie zgodnie z rekomendowanym schematem⁷.

Warto podkreślać, że szczepienia przeciw HPV to światowy standard ochrony przed określonymi typami nowotworów. Według raportu WHO z 2024 roku, dostęp do nich mają już mieszkańcy ponad 130 państw na świecie⁸. Wyniki badań prowadzonych w niektórych krajach są więcej niż obiecujące – po 10 latach szczepień profilaktycznych dziewczynek w Anglii, aż o 90% spadła zachorowalność na raka szyjki macicy i prawie o 100% zredukowano występowanie zmian przedrakowych⁹. W Polsce, Program szczepień przeciw HPV wpisuje się w strategię onkologiczną – po to jest teraz finansowana ta profilaktyka, abyśmy za kilka i kilkadziesiąt lat odnotowali redukcję przypadków nowotworów HPV-zależnych. A szacuje się, że obecnie 1 na 20 nowotworów diagnozowanych na świecie powodowanych jest przez wirusa HPV¹⁰.

PL-NON-01548, wyd. 2024